نگاهی به تاریخچه سویا
نگاهی به تاریخچه سویادر این مطلب مرور کوتاهی بر تاریخچه سویا به ویژه در آمریکا داشته و تاثیرات مهم این دانه گیاهی بر صنعت این کشور را نشان خواهیم داد.
سویا غنی از اسیدهای چرب ضروری (شامل امگا-۳) است و حاوی بیشترین مقدار پروتئین نسبت به شیر بوده و چربی اشباع و کلسترول ندارد. کنجاله سویا اغلب به عنوان تغذیه دام و طیور استفاده می‌شود و منبع ارزشمندی برای تولید بسیاری از محصولاتی است که ما مصرف می‌کنیم.
امروزه سویا به دلیل محبوبیت و کاربردهای متعددی که دارد، در سراسر جهان کشت می‌شود؛ اما پیشینه استفاده از آن در غرب چندان زیاد نیست و هر چند از قدیمی‌ترین منابع غذایی در شرق دنیاست، اما مدت زیادی نیست که به دلیل طبیعت سخت و مقاومش به عنوان یک محصول تجاری ارزشمند شناخته شده است؛ محصولی که به جز خوراک انسان و دام، در تولید محصولات و کالاهای غیرخوراکی هم کاربرد دارد.
کشف سویا (با نام علمی Glycine max) که یکی از انواع حبوبات پرکاربرد از خانواده نخود فرنگی است، به جنوب شرقی آسیا برمیگردد. از این دانه گیاهی نخستین بار 2850 سال قبل از میلاد در متون چینی صحبت شده و به نظر می‌رسد تا سال 1100 قبل از میلاد در این کشور کشت می‌شده است.
بنابر شواهدی دیگر، تا قرن اول میلادی، سویا در ژاپن کشت می‌شد و در قرون بعدی، کشت سویا به اندونزی، فیلیپین، ویتنام، تایلند، مالزی، برمه، نپال و هند گسترش یافت.
بذر سویا به عنوان سوغاتی از شرق دور، در سال 1765 میلادی به قاره آمریکا رسید و در جورجیا (یکی از مناطق مستعمره بریتانیا) کاشته شد. پیش از کشت سویا در این قاره، سس سویا نیز در اروپا و آمریکا محبوبیت بسیاری پیدا کرده بود.
در سال ۱۸۵۱ بذر‌های سویا در میان کشاورزان ایلینوی و ایالت‌هایی در منطقه کشاورزی معروف به کورن بلت توزیع شد. این بذر هدیه‌ای بود از یکی از خدمه یک قایق ماهیگیری ژاپنی که از حادثه‌ای دریایی در اقیانوس آرام نجات یافته بود.
در دهه 1870 محبوبیت سویا فزونی یافت و بسیاری از کشاورزان شروع به کاشت آن به عنوان علوفه برای دام های خود کردند و این گیاهان در هوای گرم و مرطوب تابستانی که مشخصه کارولینای شمالی است، شکوفا شدند.
شیمیدان آمریکایی، جورج واشنگتن کارور کشف کرد که سویا منبع ارزشمندی از پروتئین و روغن است. او همچنین به فواید سویا برای حفظ کیفیت خوب خاک پی برد.
در آن زمان کشاورزان تنها از 20 نوع یافت شده سویا استفاده می‌کردند. اما محققان تدریجا به دیگر پتانسیل های این گیاه و دیگر انواع آن پی بردند. به عنوان مثال در آزمایشگاه فورد یک پلاستیک مستحکم مبتنی بر سویا ساخته شد که برای ساخت دستگیره‌های تعویض دنده، دکمه‌های بوق، قاب پنجره‌ها، پدال‌های گاز، مجموعه‌های سوئیچ نور و محفظه‌های سیم پیچ احتراق مناسب بود. آن‌ها همچنین نمای بیرونی یک خودرو را از “پلاستیک سویا” ساختند. در سال 1935، شرکت فورد برای هر خودرویی که تولید می کرد، از یک بوشل سویا استفاده می کرد.
در دهه 1940 کشت سویا در تمام آمریکا فراگیر شد. زیرا از یک سو تولید سویا در چین، یکی از خواستگاه های تاریخی این گیاه و تامین کننده اصلی اش در آن زمان، به دلیل جنگ جهانی دوم و انقلاب داخلی متوقف شده بود؛ از سوی دیگر هنگامی که آمریکا وارد جنگ شد، افزایش شدید تقاضا برای روغن ها، روان کننده ها، پلاستیک ها و سایر محصولات، به شدت تقاضا برای سویا را افزایش داد. در نتیجه گسترش مزارع سویا امری ضروری بود.
پس از جنگ جهانی دوم، آمریکا دوران شکوفایی فزاینده ای را تجربه کرد و با بهبود رژیم غذایی مردم، تقاضا برای مصرف گوشت افزایش یافت؛ همزمان تولیدکنندگان دام دریافتند که کنجاله سویا منبع ترجیحی پروتئین با هزینه مقرون به صرفه و کیفیت مناسب است.
یکی از پیشرفت های علمی بزرگ در صنعت کشاورزی، خلق و اجرای فرآیند بهبود کیفیت دانه سویا در دهه 1990 برای مقاومت در برابر علف کش ها بود که کشاورزان را قادر ساخت علف های هرز را بدون کشتن گیاه سویا کنترل کنند. یعنی آن‌ها دیگر مجبور نبودند مزارع را با وسایل فولادی کشت کنند، که به معنای فرسایش خاک کمتر و مصرف سوخت کمتر بود. این فناوری به کشاورزان این امکان را داد تا در زمانی که تقاضای جهانی برای غذا به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده بود، سطح تولید محصول خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهند.
دانه سویا، بر صنعت و کشاورزی برزیل، آرژانتین، چین، هند و دیگر کشورهای تولیدکننده اش نیز تاثیرات چشمگیری دارد.
به عنوان مثال، در چینِ امروز، سویا به دلیل درصد بالای پروتئین (۳۸٪) و استفاده گسترده‌اش «گوشت گاو» نامیده می‌شود. با این که چین ۴٪ از سویای کل جهان را تولید می‌کند و بیش از ۲۳۵ میلیون هکتار زمین به کشت این دانه گیاهی اختصاص دارد، خود در تابستان سال 2020، رکورد واردات دانه سویا از برزیل را زد. بخش قابل توجهی از اقتصاد برزیل نیز به دانه سویا تکیه دارد و این کشور بزرگترین تولیدکننده این گیاه غنی و سودمند است.
